بازخوانش بینامتنی منظومة «جمشید و خورشید» سلمان ساوجی از منظر تاریخگرایی نو

Authors

Abstract:

در تاریخ ادبیات ایران، آثاری به مقتضیات فکری و فرهنگی زمانه آفریده شده‌اند که می‌تواند در رویکردی بازخوانشی ضمن اشاره به روانشناسی فردی و اجتماعی آن عصر، حلقه‌هایی از جریان‌شناسی ادبی در تکمیل خلأهای نگرش ساختاری باشند؛ منظومة «جمشید و خورشید» سلمان ساوجی(778ه.ق)، یکی از این آثار است که با وجود غفلت محققان؛ ظرفیتهایی قابل تأمل برای تأکید بر نگرش ساختاری و شبکه‌ای به آثار ادبی یک دوره دارد. این پژوهش، به کمک رهیافتهای بینامتنی و چارچوب نظری «تاریخگرایی نو»، ‌کوشیده است با ردگیری نشانه‌های درون‌متنی و برون‌متنی-برخلاف باور عمومی-عرفانی بودن منظومة جمشید و خورشید را اثبات کند. مطابق دستاوردهای تحقیق، از دو ساحت می‌توان به اثبات فرضیة عرفانی بودن متن «جمشید و خورشید» پرداخت: نخست، رمزگشایی از شالودة بینامتنی اثر که با وجود پیوندی دیالکتیک(گفتگومدارنه) منظومه با اسطوره‌های ایران باستان و شاهنامه، و تقلید از زمینة غنایی و شگردهای روایی خمسه سرایی بویژه هفت پیکر نظامی؛ سرشت بنیادین اثر بیشتر به سبب تأسی از ساختار و شگردهای رمزی- عرفانی داستانهای سهروردی؛ مثل عقل سرخ و صفیر سیمرغ، سیر العباد سنایی، داستان شیخ صنعان عطار، داستان قلعة ذات الصور و جدال چینیان و رومیان در مثنوی مولانا، رنگ و بویی عرفانی دارد. دوم، از رهگذر کاربست نگرش تاریخگرایی جدید در تحلیل اثر که از همسویی ژرف‌ساخت این منظومه با جریان صوفیگرایانة قرن هشتم، پرده می‌گشاید و نشان می‌دهد که منظومة «جمشید و خورشید» ی نه در خلأ تاریخی و بریدگی از جریان مسلط عصر، بلکه در گفتگو با ساحت غالب فکری و فرهنگی قرن هشتم؛ یعنی عرفان‌گرایی آفریده شده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بن مایه های تمثیلی– عرفانی گنوسی در منظومة جمشید و خورشید سلمان ساوجی

 منظومة جمشید و خورشید سلمان ساوجی اثری رمزی و تمثیلی است که تمام اجزای آن از ساختاری واحد و منسجم برخوردار است. این اثر علاوه بر نشان دادن قدرت سلمان ساوجی در     داستان­سرایی و پیوستن مطالب متعدد، نشانة آشنایی سلمان ساوجی با میراث غنی ادبی، فرهنگی و عرفانی بازمانده از ادوار پیشین است. بخشی از این میراث متعلق به اندیشه­های گنوسی و مانوی و نیز حکمت هرمسی است. هدف از انجام این مقاله نشان دادن رد...

full text

بررسی زبان غنایی در «جمشید و خورشید» سلمان ساوجی و «یوسف و زلیخا» جامی

آثار ادبی به لحاظ شکل و محتوا در گروه های متعدد طبقه بندی می شوند. یکی از انواع این طبقه-بندی، نوع ادب غنایی است که شامل اشعاری است که اغلب در قالب غزل، بیانگر احساسات و عواطف شاعر می باشند و وسیع ترین حوزه معنایی شعر فارسی را در بر می گیرند. شعر غنایی، زاده احساسات و عوالم درونی انسان است و اوج احساسات آدمی در عشق نمود می یابد، از این رو در ادب فارسی، نوع غنایی بیشتر به اشعار عاشقانه اطلاق می...

15 صفحه اول

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 6  issue 1

pages  161- 188

publication date 2014-05-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023